Σχόλιο στην εικόνα της Ανάστασης

Χριστός ανέστη!   

 Επιθυμώντας να συμπληρώσουμε μία παλαιότερη ανάρτησή μας με τίτλο «Σύντομο σχόλιο στην εικόνα της Αναστάσεως» θεωρούμε επιβεβλημένο να αναφερθούμε στο δεύτερο τύπο της εικόνας της Αναστάσεως, η οποία εμφανίζεται στην ορθόδοξη παράδοση και διαφέρει από την εικόνα «Η εις Άδου κάθοδος». Η συγκεκριμένη εικόνα στηρίζεται πλήρως στη μαρτυρία των ευαγγελίων.

Ας δούμε, όμως, τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα:

Κεντρικό σημείο της παράστασης είναι ο κενός τάφος και ο άγγελος που μεταφέρει το μήνυμα της εγέρσεως στις μυροφόρες.

Την εικόνα συμπληρώνουν οι Μυροφόρες και, σε λίγες περιπτώσεις οι στρατιώτες που εικονίζονται να κοιμούνται.

Η σκηνή περιγράφεται σε όλα τα ευαγγέλια (Μτθ. 28:1-7, Μρκ. 16:1-7, Λκ. 24:1-8, Ιω. 20:1-10) με μικρές παραλλαγές. Το κύριο σημείο είναι ότι στο σημείο που είχαν αποθέσει το σώμα του Κυρίου πλέον υπάρχουν μόνο τα νεκρικά σάβανα. Κάποιος μεταφέρει αυτό το εντυπωσιακό μήνυμα στους επισκέπτες.

Η Ανάσταση του Χριστού έγινε σε χρόνο που δεν είναι με ακρίβεια προσδιορισμένος, αλλά πάντως κατά τη διάρκεια της νύχτας, Νωρίς το πρωί της Κυριακής, πλησιάζουν προς το μνήμα, στο οποίο είχαν αποθέσει το νεκρό σώμα, μία ομάδα από γυναίκες, οι Μυροφόρες: «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ ἡ ἄλλη Μαρία» (Μτθ. 28:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη» (Μρκ. 16:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Ἰωάννα καὶ Μαρία ἡ Ἰακώβου καὶ αἱ λοιπαὶ σὺν αὐταῖς» (Λκ. 24:10) και «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ» (Ιω. 20:1). Το μόνο πρόσωπο που παραθέτουν και οι τέσσερεις ευαγγελιστές είναι η αγία Μαρία η Μαγδαληνή.

Έτσι, λοιπόν, οι Μυροφόρες, ανάμεσά τους και η Παναγία, όπως δέχεται η παράδοση, εικονίζονται στις παραστάσεις της Αναστάσεως κρατώντας, μάλιστα, κάποια σκεύη, στα οποία εμπεριέχονται τα μύρα με τα οποία θα αλείψουν το σώμα του Ιησού. Συνήθως, εικονίζονται δύο μορφές, η Παναγία και η αγία Μαρία η Μαγδαληνή, ως «εκπρόσωποι» του ομίλου των Μυροφόρων. Στα πρόσωπά τους εικονίζεται η έκπληξη για το παράδοξο θέαμα που αντικρύζουν, ενώ σε κάποιες εικόνες σε αυτά διαγράφεται η αγωνία του «τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου;» (Μρκ. 16:3). Σε μια κίνηση έκπληξης φέρνουν τα χέρια προς το πρόσωπο και στέκονται εκστατικές μπροστά στο θαύμα.

Στον κενό τάφο μπορούμε να δούμε το θέαμα που αντίκρυσαν οι Μυροφόρες: υπάρχουν μόνο τα σάβανα με τα οποία είχε τυλιχτεί το σώμα και το σουδάριομε το οποίο είχε καλυφθεί το κεφάλι. Η λεπτομέρεια των οθονίων παρατίθεται από τον ευαγγ. Λουκά, ο οποίος, μάλιστα, σημειώνει ότι τα είδε ο απ. Πέτρος, καθώς έγειρε το κεφάλι του για να ελέγξει τον τάφο: «ὁ δὲ Πέτρος ἀναστᾶς ἔδραμεν ἐπὶ τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπει τὰ ὀθόνια μόνα» (Λκ. 24:12), ενώ ο ευαγγ. Ιωάννης μας προσφέρει και τη λεπτομέρεια του σουδαρίου. Μάλιστα, κάνει δύο αναφορές: (α) «ὁ ἄλλος μαθητὴς [ο Ιωάννης] προέδραμεν τάχιον τοῦ Πέτρου καὶ ἦλθεν πρῶτος εἰς τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπεικείμενα τὰ ὀθόνια, οὐ μέντοι εἰσῆλθεν» (Ιω. 20:4-5) και (β) «ἔρχεται οὖν Σίμων Πέτρος ἀκολουθῶν αὐτῷ, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ τὰ ὀθόνια κείμενα, καὶ τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κείμενον, ἀλλὰ ἐντετυλιγμένον εἰς ἕνα τόπον» (Ιω. 20:6-7). Ακολουθώντας την τελευταία αναφορά, το σουδάριο διακρίνεται στις εικόνες από τα οθόνια και είναι τοποθετημένο ξεχωριστά.

Δίπλα στον τάφο εικονίζεται, συνήθως ένας, αλλά κάποτε και δύο άγγελοι, οι οποίοι φορούν λευκές φορεσιές. «Καὶ ἰδοὺ σεισμὸς ἐγένετο μέγας· ἄγγελος γὰρ Κυρίου καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ προσελθὼν ἀπεκύλισε τὸν λίθον ἀπὸ τῆς θύρας καὶ ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦ» (Μτθ. 28:2), «καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδοννεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν» (Μρκ. 16:5), «καὶ ἐγένετο ἐν τῷ διαπορεῖσθαι αὐτὰς περὶ τούτου καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο ἐπέστησαν αὐταῖς ἐν ἐσθήσεσιν ἀστραπτούσαις» (Λκ. 24:4) και «Μαρία δὲ εἱστήκει πρὸς τῷ μνημείῳ κλαίουσα ἔξω. ὡς οὖν ἔκλαιε, παρέκυψεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ  δύο ἀγγέλους ἐν λευκοῖς καθεζομένους, ἕνα πρὸς τῇ κεφαλῇ καὶ ἕνα πρὸς τοῖς ποσίν, ὅπου ἔκειτο τὸ σῶμα τοῦ ᾿Ιησοῦ» (Ιω. 20:11-12). Από τις βιβλικές αναφορές οι δύο κάνουν λόγο για έναν και οι δύο για δύο αγγέλους. Τη διαφοροποίηση αυτή, η οποία είναι άνευ ουσίας, ακολουθούν και οι ορθόδοξοι αγιογράφοι.

Συνήθως, ως επιγραφή της σύνθεσης αυτής υπάρχουν τα λόγια του αγγέλου, τα οποία είναι ένα μήνυμα και προς εμάς, πέρα από τις Μυροφόρες. Τα λόγια του αγγέλου, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, θα μπορούσαν να συνοψιστούν στο «οὐκ ἔστιν ὧδε· ἠγέρθη γὰρ» (Μτθ. 28:6, Μρκ. 16:6 και Λκ. 24:6).

Ένα σημείο που η εικόνα της Αναστάσεως διαφέρει, ελαφρώς, από τη μαρτυρία των ευαγγελίων είναι η παρουσία δίπλα στον κενό τάφο, σε λίγες περιπτώσεις, των στρατιωτών, οι οποίοι κοιμούνται. Καμία σχετική αναφορά δεν υπάρχει στα ευαγγέλια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του 16ου αι. από την Ιερά Μονή Διονυσίουστο Άγιον Όρος, η οποία ακολουθεί. Σε αυτή συνδυάζονται και οι δύο ορθόδοξες απεικονίσεις ενωμένες σε μία παράσταση, στην οποία κυριαρχεί η «εις Άδου κάθοδος», ενώ σε μία ζώνη στο κάτω τμήμα της εικόνας παρουσιάζονται όλα τα στοιχεία της εικόνας του κενού τάφου.

πηγή http://amoustakis.wordpress.com/2013/05/07/ikon_kenos_tafos/