Η Ορθόδοξη αντίληψη περί του αγίου Βαπτίσματος

Η Ορθόδοξη αντίληψη περί του αγίου Βαπτίσματος

  Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας στο γεγονός κατά το οποίο «εξήλθεν αίμα και ύδωρ» όταν ένας από τους στρατιώτες «ένυξε» την πλευρά του Κυρίου πάνω στον Σταυρό, βλέπουν τον συμβολισμό των δύο κορυφαίων Μυστηρίων της Εκκλησίας, του Βαπτίσματος και της Θ. Ευχαριστίας. Αν η Θ. Ευχαριστία είναι το Μυστήριο με το οποίο ο άνθρωπος ενώνεται με τον Δημιουργό του και θεούται,  το Βάπτισμα είναι το Μυστήριο, το οποίο μας εισάγει στην Εκκλησία του Χριστού, στον χώρο, στον οποίο συντελείται η σωτηρία μας. Το Βάπτισμα είναι η θύρα της Εκκλησίας, κατά τους αγίους Πατέρες, και «εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία». Επίσης, το Βάπτισμα καθαρίζει τον άνθρωπο από κάθε αμαρτία και ιδιαίτερα από το προπατορικό αμάρτημα, που όλοι μας κληρονομούμε με τη γέννησή μας: «ομολογώ εν Βάπιτισμα εις άφεσιν αμαρτιών», διακηρύσσουμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Κατά τη Βιβλική και Πατερική Παράδοση, μετά την πτώση των Πρωτοπλάστων ο διάβολος κυριάρχησε στον κόσμο και καθυπέταξε ολόκληρη την κτίση, μαζί της δε και τον άνθρωπο. Ο Χριστός, με το Πάθος και την Αναστασή Του, συνέτριψε το κράτος του διαβόλου και έδωσε τη δυνατότητα σωτηρίας σε όποιον Τον ακολουθεί. Η πράξη με την οποία καθένας από μας οικειοποιείται τα αποτελέσματα της Θυσίας του Χριστού είναι το Βάπτισμα. Εκεί ο άνθρωπος απελευθερώνεται από την εξουσία του διαβόλου και καθίσταται πραγματικά ελεύθερος. Τη θέση, που κατείχε πρώτα ο διάβολος στην ψυχή του, καταλαμβάνει τώρα η Θεία Χάρις.

 

Τα βασικά σημεία της Ορθόδοξης διδασκαλίας για το άγιο Βάπτισμα φαίνονται έκδηλα στην Ακολουθία του Μυστηρίου, όπως τελείται στην Εκκλησία μας. Όταν πρόκειται κάποιος να βαπτισθεί, προσέρχεται στον Ναό ενώπιον του Ιερέως, που θα τελέσει το Βάπτισμα, μαζί με τον Ανάδοχό του. Ο Ανάδοχος (Νουνός) είναι το πρόσωπο, που μας οδηγεί στην Εκκλησία του Χριστού. Σήμερα, που ισχύει η πρακτική του Νηπιοβαπτισμού, είναι ο υπεύθυνος για την Κατήχησή μας, καθώς και για την πρακολούθηση της πνευματικής μας πορείας μέσα στην Εκκλησία. Παλαιότερα, όταν οι περισσότεροι Βαπτιζόμενοι ήσαν ενήλικες (αλλά και σήμερα, όπου αυτό συμβαίνει), πριν το Βάπτισμα γινόταν συστηματική Κατήχηση στους προσερχομένους στην Εκκλησία, δηλ. διδασκαλία ολόκληρης της χριστιανικής πίστεως. Οι Κατηχούμενοι αποτελούσαν ειδική τάξη, για την οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα συγκεκριμένες ευχές και δεήσεις της Εκκλησίας. Σήμερα η Κατήχηση έχει μετατοπισθεί μετά το Βάπτισμα και έχει ατονίσει, πρέπει, όμως, οπωσδήποτε να γίνεται, με ευθύνη του Αναδόχου, αλλά και των γονέων του Βαπτισμένου, ώστε έκαστος να γνωρίζει καλά την Ορθόδοξη πίστη, ακόμη κι αν την απορρίψει μετέπειτα.

 Η Ακολουθία του Βαπτίσματος αρχίζει με τους Εξορκισμούς εναντίον του διαβόλου. Πρόκειται για ευχές, με τις οποίες φυγαδεύεται ο διάβολος και ο άνθρωπος απελευθερώνεται από την δαιμονική κυριαρχία. Ακολουθεί η Ομολογία του ελεύθερου πλέον λογικού δημιουργήματος ότι «αποτάσσεται τω σατανά» (δεν θέλει να έχει καμία σχέση μ’ αυτόν και με κάθε δαιμονικό έργο) και ότι «συντάσσεται τω Χριστώ» (θέλει να είναι πάντοτε μαζί με τον Χριστό). Στη συνέχεια ο Βαπτιζόμενος απαγγέλει το Σύμβολο της Πίοτεως, μια συμπερίληψη ολόκληρης της διδασκαλίας του Χριστού από τους αγίους Πατέρες της Α’ και της Β’ Οικουμενικής Συνόδου, και με τον τρόπο αυτό δηλώνει ότι αποδέχεται ολόκληρη τη χριστιανική διδασκαλία, χωρίς μεταβολές, χωρίς προσθήκες, χωρίς «διορθωτικές» παρεμβάσεις. Όταν πρόκειται για νήπιο, όλα αυτά τα κάνει ο Ανάδοχος εν ονόματι του Βαπτιζομένου. Ακολουθεί η απέκδυση, μια κίνηση συμβολικού περιεχομένου, με την οποία ο Βαπτιζόμενος αποθέτει τα ρούχα του, δεικνύοντας ότι αρνείται – εγκαταλείπει τον παλαιό του εαυτό, για να «ενδυθεί» τον Ιησού Χριστό.

Μετά το πέρας του εισαγωγικού αυτού μέρους του Μυστηρίου, ο Ιερεύς έρχεται ενώπιον της  Κολυμβήθρας του αγίου Βαπτίσματος και διαβάζει ευχές, με τις οποίες κατέρχεται η Θεία Χάρις και αγιάζει το νέρο, στο οποίο θα γίνει το Βάπτισμα. Μέσα από υλικά στοιχεία μεταδίδουν τη Θεία Χάρη τα Μυστήρια της Εκκλησίας, και το υλικό στοιχείο στην προκειμένη περίπτωση είναι το νερό.      Κατά τον ίδιο τρόπο διαβάζει μια ευχή, με την οποία κατέρχεται η Θεία Χάρις και αγιάζει το λάδι, που προσφέρεται για την επάλειψη του Βαπτιζομένου.     Η πράξη αυτή συμβολίζει την προστασία του Θεού, αλλά και την ετοιμότητα για πνευματικούς αγώνες εντός της Εκκλησίας, όπως οι αθλητές στα στάδια της αρχαίας εποχής.

 Με το λάδι αυτό, και αφού πρώτα ο Ιερεύς σημειώσει το σημείο του Σταυρού στα σημαντικότερα μέρη του σώματος του Βαπτιζομένου, επαλείφεται ολόκληρος ο Βαπτιζόμενος από τον Ανάδοχό του.


     

Ακολουθεί η κατ’ εξοχήν Βάπτιση με τριπλή κατάδυση και ανάδυση στο νερό. Η πράξη αυτή είναι συστατικό στοιχείο του αγίου Βαπτίσματος και δεν μπορεί να αντικατασταθεί με ράντισμα η με άλλες παρόμοιες πράξεις.

  Με την τριπλή κατάδυση και ανάδυση μετέχει στον Θάνατο, στην Ταφή και στην Ανάσταση του Χριστού. Μέσα στο νερό πεθαίνει και θάπτεται ο παλαιός άνθρωπος, ο άνθρωπος της αμαρτίας και του διαβόλου, και γεννιέται ένας νέος άνθρωπος, ο άνθρωπος του Χριστού. Το Βάπτισμα αποτελεί πραγματική «αναγέννηση» για τον άνθρωπο, δηλ. γέννηση για δεύτερη φορά «εξ ύδατος και Πνεύματος», όπως είπε ο Χριστός (Ιω. 3,5). Το παρελθόν του διαγράφεται οριστικά και δεν ασκεί πια καμιά επίδραση, ακόμη κι αν ο Βαπτιζόμενος ήταν ένας μεγάλος αμαρτωλός. Ο νέος άνθρωπος έχει πλέον όλες τις δυνάμεις και τις προϋποθέσεις να φθάσει μέχρι τα ύψη της αγιότητας.

    Το Βάπτισμα τελείται στο όνομα της Αγίας Τριάδος, γι’ αυτό ο Ιερεύς μνημονεύει ξεχωριστά τα ονόματα «του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» σε κάθε κατάδυση και ανάδυση. Εξερχόμενος από το νερό, ο Βαπτιζόμενος είναι πλέον πλήρες μέλος του Σώματος του Χριστού, δηλ. της Εκκλησίας, και έχει λάβει την Χάρη του Μυστηρίου, σαν ένα είδος σφραγίδος με μόνιμο και ανεξάλειπτο χαρακτήρα.




 Με την Χάρη Του ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός είναι παρών στον Βαπτιζόμενο, ο οποίος κατά κάποιον τρόπο «ενδύεται» τον Χριστό: «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε».

Ακολουθεί η   σφράγιση με το άγιο Μύρο, δηλ. το Μυστήριο του Χρίσματος, που δίδεται μαζί με το Βάπτισμα, καθώς επίσης κάποιες άλλες πράξεις, εις ένδειξιν των δωρεών που έλαβε ο Βαπτιζόμενος.

 Μια απ’ αυτές είναι η ένδυση με λευκά ενδύματα, σύμβολο της ψυχικής καθαρότητας, που παρέχει το Βάπτισμα, αφού τελείται, όπως προαναφέραμε, «εις άφεσιν αμαρτιών» και συγχωρεί όλα τα αμαρτήματα. Ο Βαπτιζόμενος ενδύεται «χιτώνα φωτεινόν», τον οποίο πρέπει να διατηρεί κατά το δυνατό λευκό και αμόλυντο από πάθη και αμαρτήματα, όπως τον παρέλαβε στο Βάπτισμά του. Του δίδεται αναμένη λαμπάδα, που συμβολίζει το φως του Χριστού και τη Χάρη του αγίου Βαπτίσματος.








Του δίδεται, επίσης, ο Σταυρός του Χριστού, για να τον φορά πάντοτε στον λαιμό του, και «κείρεται» (κόπτεται) ένα μέρος των μαλλιών της κεφαλής του, εις ένδειξιν αφιέρωσης στον Χριστό. Στη συνέχεια γίνεται ο πανηγυρικός χορός γύρω από την Κολυμβήθρα, ενώ ψάλλεται ο ύμνος «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε». Το Βάπτισμα είναι αιτία χαράς: χαίρονται και πανηγυρίζουν τα επίγεια και τα ουράνια για την πνευματική αναγέννηση και σωτηρία ενός ανθρώπου.

       Το Βάπτισμα είναι Μυστήριο μοναδικό και ανεπανάλειπτο. Τελείται μόνο μια φορά στη ζωή του ανθρώπου. Υπάρχει μόνο ένα και μοναδικό Βάπτισμα («ομολογώ εν Βάπτισμα»), αυτό που τελεί η Ορθόδοξη Εκκλησία, η μία Εκκλησία του Χριστού. Εκτός αυτού δεν υπάρχει άλλο «βάπτισμα»: «μηδένα βαπτίζεσθαι δύνασθαι έξω της Καθολικής Εκκλησίας, ενός όντος Βαπτίσματος, και εν μόνη τη Καθολική Εκκλησία υπάρχοντος» (α’ κανών αγ. Κυπριανού, Πηδάλιον, σ. 368). Το «βάπτισμα» των αιρετικών, για παράδειγμα, είναι άκυρο, όπως και «τα υπ’ αυτών γενόμενα ψευδή και κενά υπάρχοντα, πάντα εστίν αδόκιμα» (αυτόθι, σ. 362), γι’ αυτό και οι ιεροί κανόνες ορίζουν την καθαίρεση των Κληρικών που αποδέχονται το «βάπτισμα» αιρετικών: «Επίσκοπον η Πρεσβύτερον αιρετικών δεξαμένους Βάπτισμα η θυσίαν, καθαιρείσθαι προστάσσομεν» (μστ’ αποστ. κανών, Πηδάλιον, σ. 51). Υπάρχουν, βέβαια, κανόνες που κάνουν αποδεκτό το Βάπτισμα κάποιων αρχαίων αιρέσεων. Αυτό, όμως, γίνεται για λόγους οικονομίας, «οικονομίας ένεκα των πολλών», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μ. Βασίλειος (α’ κανών, Πηδάλιον, σ. 587) και δεν μπορεί να ισχύσει για σύγχρονους αιρετικούς, που αλλοιώνουν όχι μόνο τον τύπο, αλλά και την ουσία του μεγάλου αυτού Μυστηρίου, δια του οποίου συντελείται η σωτηρία μας.

Πηγή: Περιοδικό Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας “Ορθοδοξία και Αίρεσις” (τ. 64/Σεπτ.-Οκτ. 2099)

[http://blogs.sch.gr/ppanopoulos/2011/11/07/το-μυστήριο-του-βαπτίσματος-στην-ορθ/]

ΠΗΓΉ http://www.pemptousia.gr/2012/06

επιλογή φωτογραφιών από το διαδίκτυο Θεολόγος.gr