῞Ενα σχόλιο γιά τά ΔΙΑΖΥΓΙΑ
1. Μιλᾶμε γιά τήν εὐλογία τῆς συζυγίας - ὅ,τι ὁ Θεός ἀπαρχῆς εὐλόγησε καί θέλησε γιά τόν ἄνθρωπο -, μιλᾶμε γιά τήν εὐλογία τῆς οἰκογένειας. ᾽Αλλά δυστυχῶς μιλᾶμε παράλληλα καί γιά τήν τραγωδία τοῦ διαζυγίου: τῆς διάσπασης τῆς συζυγικῆς σχέσης πού ὁ Θεός ἔχει εὐλογήσει.Καί δέν πρόκειται γιά κάτι ἁπλῶς περιθωριακό, γιά κάτι πού κ α ί αὐτό ὑφίσταται, ἀλλά γιά κάτι πού ἤδη ἔχει πάρει τήν πρωτιά. Στατιστικά πιά διαπιστώνουμε ὅτι τά διαζύγια ξεπερνοῦν τούς γάμους, τόσο πού σκέφτεται κανείς ὅτι πολλοί νέοι μας παντρεύονται μέ σκοπό νά χωρίσουν. ῎Ισα νά ἔχουν καί τήν ἐμπειρία τοῦ γάμου.
Τό τραγικότερο εἶναι ὅτι στήν κατάσταση αὐτή ἔχουν ἀρχίσει καί εἰσέρχονται ὄχι μόνο νέα ζευγάρια - ἐκεῖ πού φαίνεται πιό εὔκολος ὁ χωρισμός λόγω τῆς νέας ζωῆς πού ἀναλαμβάνουν - ἀλλά καί ζευγάρια μέ πολλά χρόνια γάμου, ἀκόμη καί δεκαετίες. ῞Ο,τι παλαιότερα ἴσχυε ὡς θέμα ταμπού: ὁ χωρισμός καί τό διαζύγιο, σήμερα ἰσχύει ὡς κάτι αὐτονόητο. ῞Ολοι ἴσως ἔχουμε ἀκούσει ἀκόμη καί γονεῖς νά συμβουλεύουν(;) τό παιδί τους νά προχωρήσει σέ γάμου κοινωνία, μέ τήν ἐπισήμανση ῾ἔ, κι ἄν δέν τά βρεῖς ὅπως θέλεις, τό πολύ-πολύ χωρίζεις!
Καί βεβαίως μιλώντας γιά γάμο ἔχουμε ὑπόψη μας τόν ἐκκλησιαστικό γάμο, ἐκεῖνον πού ἀποδέχεται καί εὐλογεῖ ἡ ᾽Εκκλησία μας, συνεπῶς ἐκεῖνον στόν ὁποῖο ὑπάρχει ἡ ἐπιθυμία τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στή ζωή τῶν ἀνθρώπων, κατά τό πρότυπο τοῦ γάμου στήν Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας, ὅπου εἶχε προσκληθεῖ καί ὁ ᾽Ιησοῦς μέ τήν Παναγία Μητέρα Του καί τούς πρώτους μαθητές Του. ῎Ετσι ἄλλωστε ἀντιμετωπίζεται καί ὁ γάμος ἀπό τήν ᾽Εκκλησία μας μέσα ἀπό τίς εὐχές τοῦ μυστηρίου. ῞Οτι πρόκειται γιά ἕνα γεγονός πού καλοῦμε τόν Χριστό νά παρευρίσκεται γιά νά εὐλογήσει ἀκριβῶς τή σχέση τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας, συνεπῶς γιά ἕνα γεγονός πού ὑπερβαίνει τά ἀνθρώπινα καί ἀνάγεται σέ μυστήριο. ῞Οπως τό λέει καί ὁ ἀπόστολος: ῾τό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστί, ἐγώ δέ λέγω εἰς Χριστόν καί εἰς τήν ᾽Εκκλησίαν᾽.
2. ᾽Αλλά ἀκριβῶς ἐδῶ ἀρχίζουμε καί ἐπισημαίνουμε τά αἴτια πού ὁδηγοῦν στό διαζύγιο.
(α) Σ᾽ ἕνα μεγάλο ποσοστό φαίνεται ὅτι καί ἀπό τούς χριστιανούς ἔχει χαθεῖ ἡ ἔννοια τῆς ἱερότητας τοῦ γάμου ὡς μυστηρίου καί ὡς χαρισματικοῦ γεγονότος. Περισσότερο προβάλλεται ὁ γάμος ὡς ἕνα ἁπλό κοινωνικό γεγονός - ὄχι ὅτι δέν εἶναι καί κοινωνικό γεγονός ἀφοῦ εἶναι γεγονός τῆς ᾽Εκκλησίας -, κι ἀκόμη περισσότερο προβάλλεται ὡς ἕνας θεσμός πού θά ἐπισημοποιήσει μία σχέση. ᾽Απόδειξη γι᾽ αὐτό τό ὅτι συνήθως οἱ περισσότεροι μιλοῦν καί γελοῦν κατά τήν ἀκολουθία, ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή τους στό νυφικό καί τό χτένισμα τῆς νύφης, ὅπως καί στήν ἐμφάνιση τῶν ἄλλων παρευρισκομένων, στά ροῦχα τοῦ γαμπροῦ, στόν φωτογράφο καί τίς σκηνοθετικές του ἱκανότητες. Δέν εἶναι μάλιστα λίγες οἱ φορές πού διαπιστώνει κανείς τήν τραγικότητα, τό ζευγάρι νά εἶναι προσανατολισμένο καθ᾽ ὅλη τή διάρκεια τοῦ γάμου στόν φωτογράφο καί τά νοήματα πού τούς κάνει, προκειμένου νά βγοῦν καλές οἱ φωτογραφίες. ῾Ο γάμος δηλαδή γίνεται γιά τό ζευγάρι καί τούς προσκεκλημένους ὄχι γιά νά προσευχηθοῦν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἀλλά γιά νά ἔχουν νά βλέπουν ἀργότερα τά ἄλμπουμ καί τά dvd, πού σημαίνει ὅτι δέν ζοῦν τό παρόν τῆς εὐλογίας τοῦ Θεοῦ πού τούς δίνεται, ἀλλά τό φαντασιακό μέλλον τῆς εἰκονικῆς τους πραγματικότητας.
῎Ετσι πρῶτο αἴτιο γιά τά διαζύγια φαίνεται νά εἶναι αὐτή ἀκριβῶς ἡ ἔκπτωση τῆς ἱερότητας τοῦ γάμου,δηλαδή ἡ ἀπιστία τελικῶς στό μυστήριο καί στήν παρουσία τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ὁ γάμος, ὅπως εἴπαμε, κατανοεῖται ὡς ἁπλή κοινωνική ἐκδήλωση, συνεπῶς δέν ὑπάρχει ἐκεῖνο τό βάθος τό ὁποῖο θά κρατήσει τό ζευγάρι στίς δυσκολίες πού θά ἀνακύψουν φυσιολογικά στήν πορεία τῆς ἔγγαμης σχέσης τους.
(β) ᾽Αλλά ἐδῶ φτάνει κανείς σέ βαθύτερο ἐπίπεδο καί ψαύει τή ρίζα τῆς ὀδύνης τοῦ χωρισμοῦ. ῾Η ὑποβάθμιση ἤ καί ἡ παντελής διαγραφή τῆς ἱερότητας τοῦ γάμου ὡς ἔκφραση ἀπιστίας κατ᾽ οὐσίαν στόν Χριστό καί τήν ᾽Εκκλησία Του ἀποκαλύπτει τήν κυριαρχία τοῦ ἐγωϊσμοῦ στίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων. ῞Οταν ὑποχωρεῖ ἡ πίστη καί ὁ σεβασμός σέ ὅ,τι ὁ Θεός ἔχει καθορίσει, αὐξάνει συνήθως τό ἀνθρώπινο καί ἐγωϊστικό στοιχεῖο. Αὐτό ἄλλωστε δέν μᾶς διδάσκει καί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εὐρύτερα γιά τόν χωρισμό ἀνάμεσα σέ ὅλες τίς ἀνθρώπινες σχέσεις; ῾Ο χωρισμός καί ἡ διάσταση μπῆκε ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους,γιατί ἀκριβῶς ὑψώθηκε ὁ ἐγωϊσμός, ἡ ἴδια δηλαδή ἡ ἁμαρτία. Τό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι πάντοτε ἡ ἀγάπη καί ἡ ἑνότητα. Γιατί ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη. Κάνει κανείς πέρα τόν Θεό καί τό ἅγιο θέλημά Του; Κάνει πέρα τήν ἀγάπη, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀναφανεῖ ὅ,τι τήν καταργεῖ: ὁ ἐγωϊσμός καί ἡ ἁμαρτία. Σημειώνει κάπου ὁ μέγας Πατήρ τῆς ᾽Εκκλησίας ἅγιος Βασίλειος, μεταξύ τῶν πολλῶν ἄλλων πού ἔχουν πεῖ καί οἱ ἄλλοι Πατέρες: ῾Διαίρεσις καί διάστασις καί πόλεμος οὐκ ἄν ἦν ἐν ἀνθρώποις, μή τῆς ἁμαρτίας διατεμούσης τήν φύσιν᾽. Δέν θά ὑπῆρχε διαίρεση καί χωρισμός καί πόλεμος στούς ἀνθρώπους, ἄν ἡ ἁμαρτία δέν εἶχε διασπάσει τήν ἀνθρώπινη φύση. Κι ὁ ἅγιος Χρυσόστομος μᾶς ἀποκαλύπτει τό δαιμονικό στοιχεῖο πού ὑφίσταται στούς χωρισμούς καί τούς πολέμους: ῾Τό ἀλλήλοις πολεμεῖν τόπον ἐστί δοῦναι τῷ διαβόλῳ...Οὐδέποτε γάρ οὕτως ἔχει τόπον ὁ διάβολος ὡς ἐν ταῖς ἔχθραις᾽. Τό πανηγύρι τοῦ διαβόλου βρίσκεται πάντοτε στίς ἔχθρες καί στούς πολέμους. ᾽Εκεῖνος ἔχει πάντοτε τό πρῶτο χέρι σ᾽ αὐτούς.
Κομματιάζεται λοιπόν ἡ ἀνθρώπινη φύση μέ τήν ἁμαρτία, ὁπότε ἐπέρχεται καί ὁ χωρισμός ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους. Κι αὐτό σημαίνει μιλώντας γιά τά διαζύγια ὅτι στήν πραγματικότητα φαίνεται ἡ ἀποτύπωση σ᾽ αὐτά τῆς ἐσωτερικῆς διάσπασης τῶν ἀνθρώπων καί τοῦ ἐσωτερικοῦ τους διχασμοῦ. Τό διαζύγιο δηλαδή σ᾽ ἕνα ζευγάρι ἀποτελεῖ εἰκόνα τοῦ διαζυγίου πού ἔχει πάρει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό, συνιστᾶ συνεπῶς συνέχεια τοῦ διασπασμένου του κόσμου.
Βασικό αἴτιο λοιπόν γιά τά διαζύγια εἶναι ὁ ἐγωϊσμός πού κυριαρχεῖ στίς ζωές τῶν ἀνθρώπων, ὅπου τό ἐ σ ύ τῆς ἀγάπης δέν ἔχει τήν προτεραιότητα,ἀλά τό ἐ γ ώ τῆς ἁμαρτίας, τό ὁποῖο ἀπαιτεῖ τήν ἐξυπηρέτησή του καί τήν ὑποταγή τοῦ ἄλλου σέ αὐτό.
Ὁ Γέροντας Παΐσιος ἐξέφραζε τήν ἀλήθεια αὐτή μέ τόν δικό του ἁπλό ἀλλά καί εὐφυή τρόπο: ῾Γιά νά ὑπάρξει σπίθα, χρειάζεται νά συγκρουστοῦν δύο πέτρες᾽. Δηλαδή γιά νά ὑπάρξει ἡ ἔνταση τοῦ χωρισμοῦ ἔχουν συγκρουστεῖ δύο ἐγωϊσμοί. Χωρίς νά θέλουμε νά εἴμαστε ἀπόλυτοι ἐπ᾽ αὐτοῦ, διότι ὑπάρχουν καί περιπτώσεις, ὅπου φαίνεται τήν εὐθύνη νά ἔχει σχεδόν ἀποκλειστικά ὁ ἕνας ἐκ τῶν δύο συζύγων – μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μίλησε γιά διαζύγιο ἐκ λόγων μοιχείας - ὅμως τίς περισσότερες φορές ἡ εὐθύνη ἀνήκει καί στούς δύο.
(γ) ῎Ισως πεῖ κανείς:παλαιότερα δέν ὑπῆρχαν ἐγωϊσμοί καί γι᾽ αὐτό δέν εἴχαμε πολλά διαζύγια; Μπορεῖ νά συνέβαινε κι αὐτό, ἀφοῦ οἱ ἄνθρωποι μπορεῖ νά εἶχαν περισσότερη πίστη στόν Θεό, ἀλλά μᾶλλον συνέτρεχαν ἰδιαίτεροι κοινωνικοί λόγοι. Οἱ κοινωνίες ἦταν πιό κλειστές, ἡ χειραφέτηση τῆς γυναίκας ἀλλά καί τοῦ ἄνδρα ὄχι τόσο μεγάλη, τό μορφωτικό ἐπίπεδο ἐπίσης πιό χαμηλό, οἱ προκλήσεις ἀσφαλῶς λιγότερες. Σήμερα, εἶναι πιό εὔκολο νά ζήσει κανείς μόνος του καί γι᾽ αὐτό εἶναι πιό εὔκολο καί νά ἐκφραστεῖ ὁ ἐγωϊσμός μέ πιό ἀπροκάλυπτο τρόπο. Κι αὐτό σημαίνει ὅτι τά λιγότερα διαζύγια τοῦ παρελθόντος δέν ἔδειχναν μεγαλύτερη ἁγιότητα, ἀλλά διατήρηση τῆς συζυγίας καί τῆς οἰκογένειας γιά λόγους περισσότερο οἰκονομικούς καί κοινωνικούς. Τό τί θά πεῖ ὁ κόσμος σ᾽ ἕνα μεγάλο ποσοστό ρύθμιζε τήν πορεία τῶν οἰκογενειῶν.
Καλύτερο αὐτό ἤ χειρότερο;Δέν ξέρουμε. Μπορεῖ σήμερα νά ὑπάρχει ἡ ἐλευθερία ὑπέρβασης μίας ὑποκριτικῆς ζωῆς,σίγουρα ὅμως δέν φαίνεται νά εἶναι καλό γιά τήν ὕπαρξη τῶν παιδιῶν. Παλαιότερα,ἔστω καί γιά λόγους ἀνάγκης, διετηρεῖτο ἡ οἰκογένεια, ὁπότε τά παιδιά μεγάλωναν μέσα σ᾽ ἕνα θεωρούμενο ἀσφαλές πλαίσιο. Σήμερα, ἡ εὐκολία τοῦ διαζυγίου μᾶλλον ἔχει ὀδυνηρό ἀντίκτυπο κυρίως στά παιδιά, τά ὁποῖα ὡς συνήθως εἶναι τά θύματα τοῦ ἐγωϊσμοῦ τῶν μεγάλων. Κι ἴσως ἐδῶ μέ τά παιδιά νά διαπιστώνουμε καί μία ἄλλη διάσταση ἐγωϊσμοῦ: δέν λαμβάνεται σοβαρῶς ὑπόψη ἡ ψυχολογία τῶν παιδιῶν μέ τήν εὐκολία τῶν διαζυγίων. ῾Η χλιαρότητα τῆς πίστης στόν Θεό, ἡ ἐπιλογή τοῦ ἐγωϊστικοῦ ἀτομιστικοῦ θελήματος,ὁδηγεῖ καί στήν ἀνευθυνότητα τῆς ἀντιμετώπισης τῶν νέων ὑπάρξεων πού ἔχουν ἔλθει στόν κόσμο. ᾽Αγνοοῦν ἄραγε οἱ γονεῖς, ὅταν χωρίς ἰδιαίτερο προβληματισμό ἀποφασίζουν νά χωρίσουν, ὅτι τά παιδιά χρειάζονται καί τούς δύο γονεῖς καί ὅτι ἁπλῶς καί μόνον ἡ ὕπαρξη τῶν παιδιῶν ἀποτελεῖ τή διατράνωση τῆς ἑνότητάς τους; Δέν χρειάζεται νά ἐπιχειρηματολογήσει κανείς γιά τό ὅτι τό κάθε παιδί εἶναι ἕνας ὕμνος στήν πραγματικότητα τῆς συζυγίας καί τῆς ἑνότητας καί ὅτι ἔτσι ὁ χωρισμός ἀποτελεῖ τή μεγαλύτερη παραφωνία.
(δ) Καί τέλος - ὄχι ὅτι ὑπάρχει τέλος σ᾽ αὐτά - ἐκεῖνο πού χωρίς νά εἶναι αἴτιο βοηθάει ὅμως τά μέγιστα στήν αὔξηση τῶν διαζυγίων εἶναι ὁ ταραγμένος καί διεσπασμένος κοινωνικός περίγυρος πού ἀποτυπώνεται συνήθως στά προγράμματα τῶν Μ.Μ.Ε. Τί συνήθως προβάλλουν τά κανάλια μέ ρυθμό σαρωτικό μάλιστα; Τήν ἀπιστία καί τή μοιχεία στίς συζυγικές σχέσεις, τόν ἐγωϊστικό τρόπο ζωῆς, τό ῾φάγωμεν καί πίωμεν, αὔριον γάρ ἀποθνήσκομεν᾽. Σταθερά καί μεθοδικά μπολιάζεται ὁ νεοέλληνας ἀπό ἕναν ἄφρονα τρόοπο ζωῆς, ὁ ὁποῖος τόν ἀπομακρύνει ἀπό ὅ,τι εἶναι γνήσια παραδοσιακό, δηλαδή ἀπό τόν ἐκκλησιαστικό χριστιανικό τρόπο ζωῆς, σνεπῶς καί ἡ αὔξηση τῶν διαζυγίων συνιστᾶ ἕνα μονόδρομο, μία κατάληξη μαθηματικῶς θά ἔλεγε κανείς προδιαγεγραμμένη. ῾Η οἰκονομική κρίση μάλιστα σήμερα πού ἐπιτείνει τή μονομερή στροφή στήν εὐκολία τῆς ψυχαγωγίας τῆς τηλεόρασης, κάνει τόν ἄνθρωπο νά ἀδυνατεῖ νά κλείσει τό κουμπί της καί τόν βυθίζει ναρκωμένο σέ ὅλα τά ἀπόβλητα τοῦ νοσηροῦ μυαλοῦ πολλῶν ἀπό τούς παραγωγούς της.
3. Τί δέον γενέσθαι;
᾽Ανθρωπίνως, δέν μποροῦμε νά εἴμαστε καί πολύ αἰσιόδοξοι. Λογικά, βλέπουμε τά πράγματα νά πηγαίνουν ἀπό τό κακό στό χειρότερο. ᾽Αλλ᾽ ἐκεῖ πού ἀνθρωπίνως δέν ὑπάρχει διέξοδος, ἐκεῖ κατεξοχήν ἐνεργεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. ῾῞Οπου ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις᾽. Ἡ ἐλπίδα μας εἶναι στόν Θεό. ᾽Εκεῖνος χρησιμοποιεῖ καί τήν ἐλάχιστη καλή ἀφορμή πού τοῦ δίνουμε, γιά νά τήν πολλαπλασιάσει καί νά τή στερεώσει. Καί τέτοιες ἀφορμές εὐτυχῶς ὑπάρχουν. Ἡ εὐαισθητοποίηση πολλῶν πάνω στό ἀδιέξοδο τῶν διαζυγίων, ἡ κινητοποίηση τῶν περισσοτέρων Μητροπόλεων τῆς ᾽Εκκλησίας μέ τίς Σχολές Γονέων πού ἔχουν ἱδρύσει καί ἱδρύουν καί τίς διάφορες πρωτοβουλίες πού παίρνουν γιά τήν οἰκογένεια. Τά βιβλία πού γράφονται πάνω στό θέμα αὐτό. Διάφορες ἐκδηλώσεις πού γίνονται γιά τήν οἰκογένεια κατά καιρούς ἀπό δημόσιους καί ἰδιωτικούς φορεῖς. ῞Ολα αὐτά στοιχειοθετοῦν μία ἐλπίδα, ἀνάβουν μία μικρή φλόγα καλοῦ. ῾Ο καθένας πού ἔχει τήν καλή διάθεση ἄς πάρει τή μικρή φλόγα, ἄς τή βάλει στήν καρδιά του καί ἄς τή φουντώσει. Ἡ λύση, τό ξαναλέμε,θά ἔλθει μόνον ἀπό τόν Θεό, ὅταν βεβαίως θά Τοῦ δώσουμε δίοδο ἐμεῖς οἱ ἐλάχιστοι ἔστω θεωρούμενοι δικοί Του.
